Kredit Kartı İstifadəsi
Kredit Kartı İstifadəsinin Üstünlükləri və Riskləri
Kredit kartı bu gün bir çox insan üçün gündəlik maliyyə əməliyyatlarını sadələşdirən praktiki bir ödəniş alətidir. Kredit kartı ilə alış-veriş etmək, nağd pul gəzdirmədən taksitlə ödəniş etməyə imkan verir, bəzən isə endirim və ya bonus xalları qazanmaq imkanı yaradır. Ancaq kredit kartından istifadə edərkən diqqətli olmaq lazımdır. Çünki kredit kartı əslində borc deməkdir və hər ay geri ödənməsi gərəkən bir öhdəlikdir.
Özümüzlə nağd pul gəzdirmək həm oğurluq və ya itmə riski, həm də daima pul çıxarma, xırda pul tapmaq kimi çətinliklər yaradır. Kredit kartı bu çətinlikləri aradan qaldırmaqla yanaşı, ödəmələrdən xal qazanmaq, kredit reytinqini yüksəltmək kimi əlavə üstünlüklər təqdim edir.
Digər tərəfdən, kredit kartları potensial riskləri düzgün qiymətləndirilmədikdə maliyyə sıxıntılarına səbəb ola bilən vasitələrdir. Gəlin bu risklərə qısaca baxaq:
1. Kredit kartı limiti
Kredit kartının limiti — bank tərəfindən sizə təklif olunan ən yüksək borclanma məbləğidir. Bu limit gəlirinizə, kredit reytinqinizə və bankın daxili meyarlarına görə təyin olunur. Kredit kartı limiti sizin xərcləmə gücünüzü deyil, borclanma imkanınızı göstərir. Əgər siz bankın sizə verdiyi limiti aşsanız, bu vəziyyət kredit reytinqinizə mənfi təsir göstərə bilər. Ona görə də limitinizi aşmamağa diqqət etməlisiniz.
2. Minimum (əsas) ödəniş məbləği
Hər ay təqdim olunan kredit kartı hesab çıxarışında sizə ödənilməsi vacib olan minimum məbləğ qeyd olunur. Lakin yalnız bu minimum məbləği ödəmək borcu bağlamır. Ödənilməmiş borc üzərinə hər ay faiz əlavə olunur və bu məbləğ ümumi borcunuza daxil edilir. Bu səbəbdən, kredit kartı borcunuzu hər ay tam şəkildə ödəməyə çalışın və xərclərinizi bu prinsipi nəzərə alaraq planlayın.
3. Kartdan pul çıxarma
Kredit kartı ilə müəyyən məbləğdə nağd pul çıxarmaq mümkündür. Lakin bu əməliyyata ciddi faiz tətbiq olunur. Kredit kartından pul çıxarmaq bahalı və çox da tövsiyə edilməyən bir maliyyələşmə yoludur. Bu üsul yalnız çox qısa müddətli və zəruri hallarda istifadə edilməlidir.
4. Borc tələsi
Əgər siz hər ay sadəcə minimum ödənişi edirsinizsə, borc yavaş-yavaş artır və vaxtında tədbir görülməzsə, nəhayət ödənilə bilməyəcək səviyyəyə çata bilər. Kredit kartı səbəbilə maliyyə çətinliyi yaşayan insanların əksəriyyəti bu səbəblə problem yaşayır.
Kredit kartı limitini ölçüsüz şəkildə istifadə etdikdə borc problemi yaşamaq an məsələsidir. Belə vəziyyətə düşməmək üçün, xərcləmələrimizi nəzarətdə saxlamalı və borcu hər ay tam şəkildə ödəməliyik.
Kredit Kartları İstifadə Edərkən Diqqət Edilməli Məsələlər
- Əgər borcunuzu tam ödəyə bilmirsinizsə, ən azından minimum ödənişi (əsas məbləği) həyata keçirin.
- Taksitli ödənişlərinizi aylıq gəlirinizi nəzərə alaraq planlayın.
- Kredit kartından nağd pul çıxarmağın əlavə xərclərlə müşayiət olunduğunu və bir kartın borcunu digər kartdan vəsait çəkərək ödəməyin ümumi maliyyə yükünü artırdığını yadda saxlamaq vacibdir.
- Əgər kredit kartı xərclərinizə nəzarət edə bilmirsinizsə, bankınızdan limitin azaldılmasını tələb edin.
- Kredit kartının şifrəsini heç kimlə paylaşmayın.
Davranışsal Baxımdan Kredit Kartı İstifadəsi
İqtisadiyyat və davranışsal maliyyə sahəsində aparılan tədqiqatlar bəzi maraqlı nəticələr ortaya qoyur:
- Nağd xərcləmələrin insan psixologiyasına təsiri “ödəmənin yaratdığı ağrı” kimi tanınır. Kredit kartı ilə alış-veriş zamanı xərclər dərhal hiss olunmadığından, insanlara daha az pul xərclədikləri təəssüratı yarana bilər. Bu isə kontrolsuz kredit kartı istifadəsinin əsas səbəblərindən biridir.
- İnsanlar öz maliyyə imkanlarını həqiqətən daha yaxşı görməyə meyllidirlər. Dunning-Kruger effekti olaraq tanınan bu vəziyyət kredit kartı istifadəçilərində öz borc ödəmə güclərini həddindən artıq optimist qiymətləndirməyə və real gəlirə uyğun olmayan alışlar etməyə səbəb olur.
- İnsanlar bütün xərclərini yadda saxlaya bilmədikləri üçün, planladığından artıq pul xərclədiklərini fərq etmirlər. Bu da gözlənilməz və artıq borclanmaya yol aça bilər.
Borc Götürməzdən Əvvəl Geri Ödəmə Qabiliyyətinin Qiymətləndirilməsi
Kredit üçün müraciət etməzdən əvvəl, ödəmə qabiliyyətinə əsaslanan bir geri ödəmə planı hazırlanmalıdır. Bu plan hazırlanarkən aylıq ödəniş məbləği düzgün təyin edilməlidir.
Kreditə müraciət etmədən öncə ilk atılacaq addım:
Əvvəlcə kreditin həqiqətən zəruri olub-olmadığına qərar verilməlidir. Əgər ehtiyacın mütləq qarşılanmalı olduğuna qərar verilirsə, lazım olan məbləğ qədər kredit götürülməlidir.
Kredit borcunu ödəmə müddəti niyə önəmlidir?
Kreditə müraciət edərkən ən vacib qərarlardan biri də kredit müddətinin düzgün seçilməsidir.
Düzgün seçilmiş müddət sayəsində həm sərfəli faiz dərəcəsinə sahib olmaq, həm də aylıq ödənişləri asanlıqla yerinə yetirmək mümkündür.
Ödəmə qabiliyyətinin düzgün qiymətləndirilməsi, kredit geri ödənişlərində gecikmələrin qarşısını alar. Müntəzəm ödənişlər həm də kredit balınızın (kredit reytinqinizin) yüksəlməsinə səbəb olar. Bu bal, maliyyə həyatınızın güzgüsüdür və gələcək maliyyə hədəflərinə çatmağınızı asanlaşdırır.
Kreditə müraciət etməzdən əvvəl nələr edilməlidir?
Kredit qərarı verərkən nəzərə alınmalı məqamlar:
- Dünya iqtisadiyyatı çətin dövr keçirir. Yüksək inflyasiya reallığı var.
- Ailədə neçə nəfər işləyir, gəlir sabitdirmi, iş güvənliyi varmı - bunlar nəzərə alınaraq alternativ plan (B planı) hazırlanmalıdır.
- Məsələn, dəyəri artacaq bir mülk (ev) almaq üçün borclanırsınızsa, bu doğru zamanda, doğru qiymətə edilməlidir.
- Müəyyən müddət borclu olmaq sizin üçün uyğundurmu?
- Aylıq nə qədər kredit ödənişi edə biləcəyiniz dəqiq təyin olunmalıdır.
- Kredit müddətinə qərar verilməlidir və bu qərar faiz dərəcələri və ümumi ödəniş məbləğinə əsasən verilməlidir.
Ehtiyac yarananda asanlıqla kredit əldə etmək üçün kredit balınızı daim düzgün idarə etmək şərtdir.
