VPN Nədir? Nəyə Xidmət Edir?
VPN Nedir?
VPN — Virtual Private Network, yəni "Virtual Özəl Şəbəkə" ifadəsinin qısaldılmış formasıdır. VPN, kompüterlər arasında təhlükəsiz əlaqə yaratmaq üçün virtual tunel qurur və məlumatları şifrələyərək təhlükəsiz şəkildə ötürür. Bu texnologiya istifadəçilərə onlayn məxfiliyi, təhlükəsizliyi və anonimliyi təmin edir. Xüsusilə ictimai Wi-Fi şəbəkələrində mövcud olan risklərə qarşı güclü müdafiə vasitəsi kimi istifadə olunur.
VPN Növləri Hansılardır?
VPN-lər əsasən üç əsas kateqoriyada toplanır:
SSL VPN (Güvənli Yuva Qatı əsaslı VPN)
2020-ci ildə pandemiya ilə birlikdə bir çox şirkət işçilərinə avadanlıq təmin etməkdə çətinlik çəkdi və şəxsi cihazlardan istifadə artdı. Bu kimi hallarda SSL VPN həlləri daha çox tətbiq olundu.
- HTML5 dəstəkləyən bir brauzer kifayətdir.
- İstifadəçilər şirkətin VPN giriş səhifəsinə yönləndirilir və adətən istifadəçi adı + şifrə ilə giriş edilir.
Saytdan-sayta VPN (Site-to-Site VPN)
Bu VPN növü, fərqli ofislər və şəbəkələr arasında təhlükəsiz əlaqə qurmaq üçündür. Məsələn:
- Bir şirkətin fərqli regionlarda LAN (Lokal Şəbəkə) bağlantısı varsa,
- Və bu şəbəkələr arasında təhlükəsiz məlumat axını lazımdırsa, bu halda site-to-site VPN idealdır. Çox vaxt böyük şirkətlər tərəfindən seçilir.
İstifadəçidən serverə VPN (Client-to-Server VPN)
Bu modeldə istifadəçi internet provayderi vasitəsilə deyil, birbaşa VPN serverinə qoşulur:
- Bu, WLAN kimi təhlükəli şəbəkələrdə daha təhlükəsizdir.
- Verilər tamamilə şifrələnir və üçüncü şəxslərin müdaxiləsi bloklanır.
- ISP (internet provayderi) istifadəçinin fəaliyyətinə müdaxilə edə bilmir.
VPN Nəyə Xidmət Edir?
VPN aşağıdakı sahələrdə istifadəçiyə güclü üstünlüklər təqdim edir:
- Şəxsi məlumatların qorunması
- Coğrafi məhdudiyyətlərin aşılması
- Təhlükəsiz məlumat ötürülməsi
- Onlayn fəaliyyətlərin anonimləşdirilməsi
VPN Necə İşləyir?
VPN istifadəçinin IP ünvanını gizlədərək uzaq bir serverə qoşulur və məlumat ötürülərkən şifrələnmiş tunel yaradır:
- Bu, internet provayderinin və digər üçüncü şəxslərin istifadəçinin fəaliyyətini görməsinin qarşısını alır.
- Məlumat şifrələndiyindən, potensial hücum zamanı belə məlumatları oxumaq mümkün olmur.
VPN Bağlantısının Üstünlükləri Nələrdir?
Təhlükəsiz Şifrələmə
VPN vasitəsilə ötürülən məlumatlar şifrələnmiş formada saxlanılır. Əgər bu şifrə (açar) əldə olunmazsa, məlumatların sındırılması illər çəkə bilər.
Məkanın Gizlədilməsi
VPN serveri vekil server rolunu oynayaraq real yerini gizlədir.
- Məsələn, Azərbaycanda olsan belə, Almaniyada yerləşən serverə qoşularaq rəqəmsal məkanını dəyişə bilərsən.
- Çox sayda VPN provayderi məlumatları qeyd etmir və paylaşmır.
Regional Məzmunlara Giriş
Bəzi saytlarda region bloklamaları mövcuddur (məs: Netflix, YouTube və s.).
- VPN ilə bu məhdudiyyətləri aşmaq mümkündür.
- VPN seyahət edənlər üçün də yerli məzmunlara çıxış imkanı verir.
Təhlükəsiz Məlumat Mübadiləsi
Xüsusilə uzaqdan işləyənlər və şirkət işçiləri üçün:
- VPN şirkət resurslarına təhlükəsiz giriş təmin edir.
- Məlumatların sızmasının qarşısı alınır və hər şey şifrələnir.
Nəticə
Texnologiyanın sürətlə irəlilədiyi müasir dövrdə şəxsi təhlükəsizlik və məxfiliyin qorunması son dərəcə vacibdir. Rəqəmsal dünyada özünü qorumaq və hücumlara qarşı möhkəm müdafiə qurmaq üçün VPN artıq bir lüks deyil, zərurətdir.
